Kristalontvanger

tmdr

Golden Member

Recent is mijn vader (57) overleden. Hij was volgens mij ook een bezoeker hier.
Nu vond ik op zolder twee van zijn zelf gebouwde kristalontvangers (denk ik).
Vroeger heeft hij ontzettend veel van dat soort dingen gebouwd, vooral kleintjes van het formaat luciferdoosje.
Vaag kan ik me herinneren dat hij toen ik klein was met deze dingen bezig was.
Veel kennis heb ik van hem meegekregen, maar op dit gebied heeft hij de laatste vijftien niet zo veel meer gedaan en daardoor heb ik geen idee hoe ik de boel aan de praat kan krijgen.

Ik weet dat ergens ordners vol met documentatie over alles van kristalontvangers ligt, maar die heb ik nog niet gevonden en dat is meer een master class dan een quick start.
Daarom aan jullie de vraag: kunnen jullie mij in de goede richting wijzen hoe ik deze twee kan laten klinken?

Op de foto's hier onder staat een vrij compacte met een aantal knoppen en twee spoelen (?). Dan heb ik er nog één waar ik nog geen foto's van heb gemaakt (nog niet kunnen uitklappen) en dat is een soort groot wiel (1m diameter) met zes spaken. Daar tussen zit dat speciale draad als een soort web. Dit draad gaat acht keer rond.

Ik zou het ontzettend leuk vinden om deze zelfgemaakte ontvangers weer aan de praat te krijgen. Wie weet kan ik zijn hobby voortzetten (wéér eentje die ik van hem overneem)! ;-)

evdweele

Overleden

Gecondoleerd met het overlijden van je vader.

Om te weten te komen hoe de ontvangers in elkaar zitten en functioneren zou je het schema moeten optekenen.
De ontvanger op de foto's ziet er voor een kristalontvanger behoorlijk gecompliceerd uit met al die afstemcondensatoren en 2 spoelen. De detector (wat vroeger een galenakristal was) is de diode links in het kroonsteentje.

Het grote wiel met spaken heet een raamantenne. Deze is richtinggevoelig waardoor storende zenders kunnen worden onderdrukt.

Je kan ook eens kijken op de onderstaande websites of er iets herkenbaars tussen zit.

http://www.crystal-radio.eu/ (Nederlands)
http://www.crystalradio.us/crystalradios/index.htm (Amerikaans)

Techniek is ervoor gemaakt om ons in de steek te laten. Het blijft een ongelijke strijd tussen de techniek en de technicus.
tmdr

Golden Member

Nu lees ik op internet dat een speciaal oortelefoontje nodig is.
Volgens mij liggen die nog genoeg op zolder. Hoe sluit ik zoiets aan?
Moet ik een antenne aansluiten?

een hoogomige oortelefoon is nodig ("kristaltype"). maak ander eens een foto van je exemplaren .

een goede antenne ( lang en vrij) en een aarde zijn nodig. Alle energie moet daaruit komen...

tmdr

Golden Member

Ik heb wat filmpjes op Youtube zitten kijken en kwam daar inderdaad achter.
De aarde, hoe kan ik dat het beste aanpakken? Gewoon de aarde van het stopcontact?
En die oortelefoontjes zal ik eens opzoeken. Ergens moet een bak liggen. Dan maak ik een foto.

Hubie

Special Member

Dit is een kristalontvanger met zogenaamde 'Spinnenweb' spoelen.
De ene spoel is met de antenne verbonden en de andere spoel is met de detector verbonden.1 spoel kan je verdraaien zodat je een optimale koppeling krijgt met de andere spoel.Er zijn ook ontvangers waar je beide spoelen kunt verdraaien t.o.v. elkaar.
Antenne en aarde moet in de busjes achterop de ontvanger.
Antenne= Blauw
Aarde = Groen
De hoogohmige koptelefoon moet aan de stekkerbus.
Als antenne heb je een lange draad nodig,hoe langer hoe beter.
Hoewel niet ideaal zou je als aarde de C.V. radiator kunnen gebruiken.

Edit:Ik denk dat het een (uitgeklede)variant is op dit ontwerp(zie foto)

2 spinnenweb spoelen,2 Varco's,1 100 K potmeter,1 detector.

Dan mis ik alleen S1 en S2 maar die werden wrs ingeschakeld om de lange golf te ontvangen(S2 zet de 2 secties van de varco parallel zodat de ontvanger op een lagere freq.ontvangt en S1 in L(ow) gebruikt de hele spoel.
Maar het blijft natuurlijk giswerk wat ik hier verkondig.

evdweele

Overleden

Een hoogohmige koptelefoon is ook goed bruikbaar in plaats van een kristal oortelefoontje.
Goede kans dat die ook nog tussen de spullen ligt.

Techniek is ervoor gemaakt om ons in de steek te laten. Het blijft een ongelijke strijd tussen de techniek en de technicus.

Bij gebruik van een kristaloortelefoon moet er wel een 10k weerstandje parallel aan staan. Heb nog niet gezien of die in je vader's ontvanger te vinden is.

Ik neem op kleine schaal reparaties van buizen-elektronica aan voor een heel aardig uurtarief. Interesse? Mail me!
Hubie

Special Member

Niet nodig,er hangt al een 100K potmeter parallel aan de phone bussen.

@TS:Wil je ook een foto maken van die andere kristalontvanger?

[Bericht gewijzigd door Hubie op woensdag 23 mei 2018 15:29:13 (32%)

tmdr

Golden Member

Hierbij de foto's van de andere ontvanger. Heb helaas nog geen tijd gehad om deze uit te klappen.
Dit gaat niet echt soepel, ergens zit te veel spanning en ik wil niets forceren.
Het speciale draad (wat is dat precies?) is wel redelijk versleten bij deze.
Is het nodig om dit te vervangen?
Ook een foto van een kristal oortelefoontje dat aan deze vast zit.
Zo ligt er dus nog een bak vol ergens (nog niet gevonden, pas eind van het weekend weer tijd om te zoeken).
Bij deze ontvanger zitten geen (vaste) ingangen voor een antenne en aarde.
Deze lijkt ook veel simpeler.

Op 22 mei 2018 12:42:43 schreef Hubie:
Als antenne heb je een lange draad nodig,hoe langer hoe beter.
Hoewel niet ideaal zou je als aarde de C.V. radiator kunnen gebruiken.

Oh dit doet een herinnering terug komen van toen ik bijzonder klein was.
M'n vader had een klein radiootje voor me gemaakt dat geen netstroom nodig had.
Die had hij inderdaad aan de verwarmingsbuizen vast gemaakt.
Ik stond versteld. Denk dat ik een jaar of vijf was!

Ergens in zijn tuin ligt een antenne door de struiken weet ik.
Zeker 50m lang. Misschien eens kijken of ik die kan vinden.

[Bericht gewijzigd door tmdr op donderdag 24 mei 2018 08:54:20 (35%)

evdweele

Overleden

De draad op de derde foto die er zo rafelig uitziet zal een isolatie hebben van zijde. Zolang er geen kortsluiting tussen de verschillende windingen kan ontstaan kan je de draad gewoon laten zitten.
Zie het als het patina op antieke meubels en metalen siervoorwerpen :-)

Bij het uitklappen van de armen van de constructie bovenop de radio vormen de windingen van de draad een spoel. Dit is de raamantenne. Deze is richtinggevoelig in tegenstelling tot een draadantenne.
Een externe draadantenne is niet nodig. Te vergelijken met de ferrietantennestaaf in een modernere transistorradio.

Er zijn 2 soorten oortelefoontjes, kristal en dynamisch.
De kristaloortelefoon is zeer hoogohmig en erg gevoelig, de dynamische is laagohmig en veel ongevoeliger.
De dynamische oortelefoon is ongeschikt voor een kristalontvanger.

Met kristalontvangers, één- en tweelampsontvangers heb ik als kind veel geëxperimenteerd om een zo goed mogelijke ontvangst te krijgen.
Een door de kamer gespannen gespiraliseerde draadantenne, een antennedraad naar een boom in de tuin, de loden waterleiding als aarde OF als antenne, de loden mantel van de draadomroep die onder mijn slaapkamerraam door liep.
De ene keer werkte de ene combinatie beter dan de andere en een volgende keer was een andere combinatie beter.

Techniek is ervoor gemaakt om ons in de steek te laten. Het blijft een ongelijke strijd tussen de techniek en de technicus.
tmdr

Golden Member

Op 24 mei 2018 10:53:09 schreef evdweele:
Dit is de raamantenne. Deze is richtinggevoelig in tegenstelling tot een draadantenne.
Een externe draadantenne is niet nodig. Te vergelijken met de ferrietantennestaaf in een modernere transistorradio.

Begrijp ik dus goed dat deze een stuk minder nodig heeft? Heb tot nu toe nog niet kunnen ontdekken waar de aarde aangesloten moet worden. Voor zo ver ik begrijp is dit voor kristalontvangers nodig voor de werking. Heb oa dit filmpje bekeken: https://www.youtube.com/watch?v=0-PParSmwtE
Weet niet of dit in jullie ogen een te simpele/incorrecte uitleg is. ;-)

Er zijn 2 soorten oortelefoontjes, kristal en dynamisch.
De kristaloortelefoon is zeer hoogohmig en erg gevoelig, de dynamische is laagohmig en veel ongevoeliger.
De dynamische oortelefoon is ongeschikt voor een kristalontvanger.

Op dit oortelefoontje staat "crystal receiver". Dat al dus goed zitten.
Wat bedoel je met één- en tweelampsontvangers? Wat wordt verstaan onder lampen?

Als ik bij mij thuis een antenne wil leggen, hoe kan ik dat het beste doen?
Ik woon in een appartement op de onderste woonlaag. Dus kan gemakkelijk in de tuin iets doen, mits andere bewoners hier geen last van hebben natuurlijk.
Is een koper installatie draad voldoende of moet ik iets anders gebruiken?

Helaas wat weinig tijd de komende dagen. Het kriebelt zo om hiermee aan de slag te gaan! :)

Edit:
heb uitgevonden hoe ik de raamontvanger kan uitklappen. Als ik nu aan de knop draai ontvang ik een Franse zender heel zachtjes. Heb nergens iets van aarde aangesloten. Neem aan dat dat nog nodig is?

evdweele

Overleden

Bij een raamantenne heb je EN geen externe antenne EN geen aarde nodig. Vandaar dat die aansluitbussen ontbreken.
De raamantenne pikt de elektromagnetische golven uit de lucht op en levert na detectie (gelijkrichting) zo de wisselspanning om het oortelefoontje aan te sturen.

Een portable transistorradio heeft ook geen aarde nodig.

Dat Youtubefilmpje heb ik snel uitgezet. Misselijkmakend al dat volstrekt overbodige bewegen :(
De websites waarvan ik in de tweede post van boven de links gaf bevatten betere en duidelijker informatie.

Met "lampen" bedoelde ik elektronenbuizen.
In het prille begin gaven de gloeidraden daarvan zoveel licht dat je er de krant bij kon lezen. Vandaar de benaming "radiolamp".
In de jaren '60 verdwenen de elektronenbuizen uit radiotoestellen en werden opgevolgd door transistors.

Een antenne kan je heel uitgebreid en luxe uitvoeren maar ook heel eenvoudig.
Het belangrijkste is dat de draad geïsoleerd is van de aarde (onze planeet).
Een stukje plastic waslijn of een tyrap volstaan.
Verder kan je de draad overal aan vastbinden wat voorhanden is; een boom, de schoorsteen van de buren.

Techniek is ervoor gemaakt om ons in de steek te laten. Het blijft een ongelijke strijd tussen de techniek en de technicus.
tmdr

Golden Member

Ah okee. Gaaf hoor!
En door de boel te verplaatsen/te richten kan ik dus andere zenders ontvangen? Nu is het volume bijzonder laag, is daar nog iets aan te doen?

evdweele

Overleden

Er zijn op de middengolf niet veel zenders meer actief.
De Franstalige zender die je hoorde zal, afhankelijk van je woonplaats, misschien de Waalse (Franstalig België) zender Première kunnen zijn.

Welke zenders er nog meer zijn kan je zien in deze lijst http://mediumwave.de/.
Je kan met een kristalontvanger alleen de sterkste zenders die dicht in de buurt staan ontvangen.

In Nederland is de sterkste middengolfzender "Groot Nieuws Radio" op 1008kHz.

Toen ik 60 jaar geleden met kristalontvangers experimenteerde kon ik maar 2 zenders ontvangen: Hilversum 1 en Hilversum 2 (nu NPO-Radio 1 en NPO-Radio 2).

Als je meer over de werking van de radio in het algemeen wil weten is het boek Zoo werkt de radio (PDF) van E.Aisberg uit 1939 een aanrader.
De schrijfstijl is wat kinderlijk en soms irritant (vind ik), maar er wordt van alles duidelijk uitgelegd.

Techniek is ervoor gemaakt om ons in de steek te laten. Het blijft een ongelijke strijd tussen de techniek en de technicus.
Frederick E. Terman

Honourable Member

Die versie is van 1939; het boek is nog heel lang daarna uitgegeven. In allerlei talen trouwens; het is veel gelezen. Maar gek genoeg is het nooit in het Engels uitgegeven.
De Nederlandse vertaling laat nog eigenaardigheden van de Franse taal doorschemeren, en dat ziet er soms raar uit; daarbij is het Nederlands van 1939 natuurlijk ook wat belegen.

Spaans:

Ik heb een druk waarin ook FM behandeld wordt, en in de laatste versie staat ook iets over geluidsopname en reproductie met grammofoonplaten en magneetbanden.
Aisberg was een Oekraïener van geboorte, maar schreef in allerlei talen. Dit boek was oorspronkelijk in Esperanto: Jen… mi komprenas la radion.

Keramisch, kalibratie, parasitair: woordenlijst.org
evdweele

Overleden

Ik heb zelf de 14de druk uit 1961. Die is al een stuk moderner; de dubbele oo in Zoo is een enkele geworden: Zo.
Maar als kind ben ik begonnen me in het fenomeen radio te verdiepen met de uitgave van 1939 die ik van een oom kreeg. Helaas een keer verloren gegaan.

Dit boek is behalve in het Nederlands ook vertaald in het
Italiaans, Spaans, Grieks, Vietnamees, Hongaars, Servisch,
Pools en Roemeens.

Edit:
Een ander leuk boek is "Behind the front panel. The Design & Development of 1920's Radios" geschreven door David Rutland.
Heb ik ooit eens in de USA gekocht.

Techniek is ervoor gemaakt om ons in de steek te laten. Het blijft een ongelijke strijd tussen de techniek en de technicus.
Hubie

Special Member

@TS Mooi dat de kristalontvanger met de raamantenne werkt.!
Als je nog een koptelefoon tussen de spullen tegenkomt zou ik die gebruiken,werkt beter dan een kristal oortelefoontje.

evdweele

Overleden

Ik heb een website teruggevonden die ik kwijt was geraakt; url's veranderen helaas wel eens.

Dave's Homemade Radios.

Veel over kristalontvangers, raamantennes, eenvoudige buizenradio's en nog veel meer.

[Bericht gewijzigd door evdweele op vrijdag 25 mei 2018 09:40:44 (22%)

Techniek is ervoor gemaakt om ons in de steek te laten. Het blijft een ongelijke strijd tussen de techniek en de technicus.

Ik heb afgelopen weekend een collega nog versteld doen staan met een kristalontvanger. Hij wil elektronica leren. Ideaal eerste soldeerprojectje is dan natuurlijk de kristalontvanger. Dat alleen Groot Nieuws Radio te ontvangen was met mijn vrij kleine antenne, mocht de pret niet drukken. 'Geen batterij? Whaa?'

[Bericht gewijzigd door Ledlover op vrijdag 25 mei 2018 09:46:21 (13%)

Ik neem op kleine schaal reparaties van buizen-elektronica aan voor een heel aardig uurtarief. Interesse? Mail me!
tmdr

Golden Member

Op 25 mei 2018 09:45:44 schreef Ledlover:
Ik heb afgelopen weekend een collega nog versteld doen staan met een kristalontvanger. Hij wil elektronica leren. Ideaal eerste soldeerprojectje is dan natuurlijk de kristalontvanger. Dat alleen Groot Nieuws Radio te ontvangen was met mijn vrij kleine antenne, mocht de pret niet drukken. 'Geen batterij? Whaa?'

Zodra ik die kan ontvangen ga ik mijn vrienden ook zo versteld laten staan!
Heerlijk dat soort dingen.

Nog tips om die zender te ontvangen?
Nu krijg ik alleen die Vlaamse zender helaas.
En ik spreek maar twee woorden Frans haha ;-)

evdweele

Overleden

Dan moeten we wel je woonplaats weten.
De reikwijdte van een zender is niet onbeperkt en de gevoeligheid van een kristalontvanger is maar gering.
2 beperkingen waardoor je maar een klein aantal zenders kan ontvangen.

De zender van Groot Nieuws Radio staat in Zeewolde.

Techniek is ervoor gemaakt om ons in de steek te laten. Het blijft een ongelijke strijd tussen de techniek en de technicus.
tmdr

Golden Member

evdweele

Overleden

Dan zit je op precies dezelfde afstand (100km) van Wavre waar de zender van de Waalse Première staat en Zeewolde met de zender Groot Nieuws Radio.

Het verschil tussen de 2 zenders is de frequentie; Wavre op 621kHz met 300kW en Zeewolde op 1008kHz met 200kW.

De grootste kans waarom je GNR niet ontvangt lijkt me dat het afstembereik van de kristalontvanger die frequentie niet haalt.
Je kunt het ongeveer zien aan de draaibare platen van de afstemcondensator: voor de Waalse zender moeten de platen bijna geheel zijn ingedraaid en voor de Nederlandse zender minder dan de helft.

Techniek is ervoor gemaakt om ons in de steek te laten. Het blijft een ongelijke strijd tussen de techniek en de technicus.