Historie cv thermostaat

Ik had vanochtend een gesprek met mijn vrouw over hoe de cv in onze jeugd (jaren 60-70-80) geregeld werd. Ik kan me namelijk niet herinneren dat we een kamerthermostaat hadden en met zekerheid geen thermostatische radiatorknoppen. Voor warm water hadden we een boiler op nachttarief.

Mijn vrouw is opgegroeid in Duitsland en zij hadden thermostatische radiatorknoppen. Kamerthermostaat weet zij ook niet meer.

Het systeem van centrale verwarming bestaat natuurlijk best al lang. Hoe werd de kamertemparatuur geregeld? Ketel volop stoken en de temperatuur in de kamer regelen met de radiatorknop, of een raam openzetten? Hoe heeft zich dat ontwikkeld, wie weet dat nog?

Hubie

Special Member

In de jaren 60-70-80 meestal die ronde Honeywell thermostaat met kwikschakelaar die dan op de wand in de huiskamer zat.Thermostaatknoppen had ik pas begin jaren 80.Daarvoor moest ik de knop zelf met de hand open,halfopen of dicht zetten,al naar gelang waar je warmte wou hebben.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Honeywell_thermostat.jpg

Die zat in bijna elk huur/koop rijtjeshuis en ging met 2 touwtjes naar de ketelthermostaat.

Ook 220 volt thermostaten en sporadisch weersafhankelijke regeling in woningen. Ook werd er wel geregeld op de ketelthermostaat en de radiator knoppen.

De spanning is te snijden, welke mes moet ik daarvoor gebruiken?
mvdk

Golden Member

Begin jaren tachtig ontmoette ik op een van mijn reizen in de toenmalige Deutsche Democratische Republik een echtpaar, ze lieten de hond uit in de buurt van de plek waar ik een stoomtrein uit een tunnel komend verwachtte. Die mensen hadden een met bruinkoolbriketten gestookte cv ketel. De constructie van het stooktoestel was zo, dat je em tot z'n nek kon volstapelen, de briketten brandden aan de onderkant weg. De verbrandingslucht toevoer geschiedde met een thermostatisch geregelde luchtklep, en daar zat ook een instelmogelijkheid op.
Begin jaren 70 installeerde mijn oudere broer in ons ouderlijk huis een gietijzeren Buderus ketel, met een aantal radiatoren. Temperatuur werd geregeld met de ketelthermostaat en met de radiatorkranen. Zo ging dat vroeger wel meer.
De grote opkomst van centraal verwarmde huizen startte pas eind jaren 60 met de beschikbaarheid van aardgas. Voor die tijd was het voorbehouden aan de wat beter gesitueerden met een oliegestookte ketel.

Op 2 oktober 2020 00:44:14 schreef Kilian: Hoe werd de kamertemperatuur geregeld?

Daar is over de jaren heen heel weinig aan veranderd, was vroeger een aan/uit thermostaat en is dat nu dikwijls nog, behalve dan de technologie van die thermostaat zelf. Vroeger was dat altijd een elektro-mechanische thermostaat met bi-metaal, al dan niet met kwikcontact, praktisch altijd Honeywell of Landis & Gyr. Peperduur destijds, maar wel onverslijtbare dingen. Kom die vaak nog tegen in perfect werkende toestand na 60 jaar!!!! Nu zijn dat meestal digitale, intelligente toestellen veelal met een Openterm protocol.

Temperatuur van individuele kamers kon je gewoon regelen met een ventiel op de radiator. Meer water door de radiator betekent warmer, minder kouder. Dat was geen thermostatische regeling maar tov een kolen- of houtkachel was zoiets pure luxe. Geen zwarte zooi en uniforme kamertemperatuur.
Nu zijn dat meestal nog ventielen maar dan met (digitale) thermostatische knop erop, soms centraal gestuurd via domotica of andere intelligentie.

Op 2 oktober 2020 01:15:28 schreef mvdk: Voor die tijd was het voorbehouden aan de wat beter gesitueerden met een oliegestookte ketel.

Interessant zo'n link tussen een bepaalde grondstof en financiële status.

in die tijd zat er nog een thermostaat met een wieltje, maar in de 60's kan het ook goed nog een gashaard zijn geweest of een kolenkachel.

gebouw klimaat regeling is er iig al heel lang, heb systemen onderhouden die grotendeels nog uit de 50's en 60's waren. zwarte of grijze bakkeliet/alu kasten van landis & gyr. ook dat spul was erg degelijk, zelfs de cv pompen waren nog origineel. dat waren biral pompen. de cv ketel was intussen al 4e generatie. volgens huidige standaarden belachelijk gemaakt, enorm lange leidingen met amper isolatie.

waar rook was, werkt nu iets niet meer
mel

Golden Member

Zelfs de Romeinen hadden al centrale verwarming...Wel handbediend...

u=ir betekent niet :U bent ingenieur..

Die pompen maakten toen idd geen deel uit van de ketel zelf. In BE was dit meestal ACEC of Grundfos. Thermostaat stuurde ook meestal de pomp en niet de ketel, die was permanent heet en werd geschakeld op een afzonderlijke ketelthermostaat. Energie koste toen verhoudingsgewijs toch niks.

Naar huidige normen totale waanzin hoe zo'n installatie eruit zag.

Toeternietoe

Dubbelgeïsoleerd

De T87F van Honeywell was DE thermostaat voor 24 Volts ketels. Eigenlijk nog steeds een super thermostaat, met een instelbare “warmteversnelling”. Zeer simpel, eenvoudig in te stellen voor de bewoners, zeer betrouwbaar, en 2 draads aansluitingen.
Een nadeel, hij moet perfect horizontaal staan voor een correcte werking.
Was er ook nog de RAD5ur van Landis en Gyr, 220 (230 was er nog niet). 3 draads uitvoering.
Kwam ook nog beschikbaar met klok voor nachtverlaging.

Voor de grotere panden was er weersafhankelijke regeling,
Deed veel met Landis en Gyr,
Die hadden de RVL1, in verschillende uitvoeringen, mengklepsturing, direkt ketelsturing, en met of zonder schakelklok voor nachtvelaging.
De RVL1 werd opgevolgd door de RVL4, nog later de RVL4r en dan de RVL5 uitvoeringen.

Er waren. eel merken met eenvoudige regelingen, Satchwell, Danfoss, Zentra (of Centra, afhankelijk van het land) TA (vooral bekend van inregelafsluiters) Stafa of Stafa Contorl Systems.

En als ik een poosje naden dan wellicht nog wel meerr.
Zo heel af en toe kwam je wat zelfbouw tegen.
Voor mij ook allemaal nostalgie, maar wel meegemaakt.

Daar waar een schakeling rookt, vloeit de meeste stroom (1e hoofdwet van Toeternietoe)

Energie koste toen verhoudingsgewijs toch niks.

Dit is bepaald niet waar. Energie was in vroeger dagen juist erg duur.

Mijn overgrootvader was volgens de overlevering kolenboer en later olieboer. Met zijn bedrijf verdiende hij behoorlijk en was in het dorp een van de beter gesitueerde mensen. Elke maand (of week, zo precies weet ik het niet.) moest er door de mensen een mudje kolen gekocht worden om het potkacheltje te stoken.

Een potkacheltjes dat alleen 's avonds een uurtje gestookt werd. Meer kon men niet betalen. Veel mensen moesten zelfs sparen om de huur, brandstof enz. elke week te kunnen betalen. Het is dan begin 1900. Mijn overgrootopa had als een van de weinigen een cv installatie in en zeer groot huis of gebouw waar meerdere gezinnen woonden. In dat gebouw zat dus die cv installatie. Volgens de overlevering een zeer groot oliegestookt ding met een open water systeem zonder pompen. Het water verplaatste zich vanzelf door temperatuur verschillen in de vloeistof.

Over een thermostaat is in de overlevering nooit gesproken. Vermoedelijk was die er gewoon helemaal niet. Ze deden gewoon de branders aan aan als men het koud had. En dan vulden ze vermoedelijk het systeem ook bij. Mijn overgroot opa was ondanks dat hij naar toenmalige begrippen rijk was ook zeer zuinig. De kachel ging alleen aan als het echt serieus koud was.

Add. In landen die we tegenwoordig Korea enzo noemen had men een paar duizend jaar geleden al vloerverwarming. In die landen had men geen tafels stoelen en bedden maar zat en sliep men gewoon in en op een berg kussen op de vloer. En vloerverwarming is ook niet heel gek. Waarschijnlijk had toen ook niet iedereen dat.

Op 2 oktober 2020 00:44:14 schreef Kilian:
Ketel volop stoken en de temperatuur in de kamer regelen met de radiatorknop, of een raam openzetten? Hoe heeft zich dat ontwikkeld, wie weet dat nog?

In ex USSR is het nog steeds zo. Daar maakt men gebruik van centrale stookplaatsen, en warmwater wordt de stad rondgestuurd. Zat bij -20° eens op hotel in Kazachtstan en in de kamer was het +30°.. kon geen thermostaat of kraan vinden. Bij navraag aan de receptie hoe de kamertemperatuur te regelen kreeg ik het volgende antwoord: O, Sir when it is to hot, just open a window. :-)

In ex USSR is het nog steeds zo. Daar maakt men gebruik van centrale stookplaatsen,

Een paar jaar terug in China. Het was nationale kacheldag. Dat zal nu ook weer ongeveer zo zijn. Ik weet niet exact wanneer die dag viel en ik dacht ook die niet elk jaar op dezelfde datum was.

Maar op die dag gaan de centrale kachels aan. Systeem heeft het hele jaar stil gestaan dus dat gaat ook niet zonder slag of stoot. Het is ook een beetje gevaarlijk. Vooral voor kleine kinderen en huisdieren die soms gebraden tussen de leidingen gevonden worden. De kachels en leidingen zijn zijn zo heet dat je echt brandwonden oploopt als je ze per ongeluk aanraakt. We werden ook serieus gewaarschuwd door onze Chinese gastheren om een beetje op te passen. Temperatuur regeling doe je inderdaad door de ramen open te zetten. Thermostaat knoppen vind je nergens en de knoppen om de kachel dicht te zetten zijn er niet of zitten vast gerot. De systemen zijn momenteel ook erg oud. Maar het werkt.

Lambiek

Special Member

Op 2 oktober 2020 00:44:14 schreef Kilian:
Ik had vanochtend een gesprek met mijn vrouw over hoe de cv in onze jeugd (jaren 60-70-80) geregeld werd.

Zo, lux voor die tijd. :)

Wij moesten het doen met een kolenkachel of een gaskachel. De huizen die wel CV hadden, daar ken ik alleen de ronde thermostaat van Honeywell van. De gene die Hubie laat zien in zijn link.

Als je haar maar goed zit, GROETEN LAMBIEK.

In ons hotel in china was er nog een centrale kolen kachel en inderdaad regeling met de deur en raam..

levensgevaarlijk... veel te heet water ( 100+ graden 3 bar) bij minst of geringste lekkage een enorme stoomwolk.. leiding bloedheet.

In de jaren 80 begin hadden mijn ouders al hete lucht verwarming (brink) en die konden al moduleren.. gas gestookt open toestel ( met beveiligingen) ding heeft tot 2018 nagenoeg probleemlos gewerkt.

[Bericht gewijzigd door -chefke- op vrijdag 2 oktober 2020 10:11:59 (34%)

300 gram motivatie -> kop van de hamer!

daar ken ik alleen de ronde thermostaat van Honeywell van.

Die dus twee jaar terug bij mij van de muur gehaald en vervangen door iets ingewikkelds digitaals. Werkt ook goed hoor.

Maar toch jammer. Ik denk dat die Honnywell een van de meest betrouwbare en geniale apparaten in huis was. Gewoon door zijn eenvoud in de bediening en de toch zeer complexe regelkarakteristiek van het apparaat. Deze apparaten waren ook wel iets meer dan een simpel aan/uit bimeteaal. Er zat ook nog een temperatuurafhankelijke hysterese in. En dan blijft het ook nog eens zonder mankeren een jaartje of vijftig werken.

Dit apparaat krijgt bij mij de genialiteits- prijs. Iets dat alleen door het t65 telefoon toestel geëvenaard kan worden. Gaat ook nooit stuk en supereenvoudig te bedienen. Geen software opdates nodig niets. Echt perfect eigenlijk.

Mijn eerste woning was gebouwd in 1890. Het gebouw heb ik gekocht in de 80er jaren na een lange leegstand. In het huis was er een met kolen gestookte centrale verwarming.De ketel stond in de kelder en op zolder stand een open expansievat. Op de ketel was er een mechanische regeling met een stang en een ketting die de aanzuigklep van lucht bediende.Naargelang de watertemperatuur werd deze meer of minder geopend of gesloten.Op de zware gietijzeren radiatoren was alleen op de toevoer een radiatorkraan.

De ketel stond in de kelder en op zolder stand een open expansievat.

Is nu nog iets van dat systeem terug te vinden? Kan zelfs geld waard zijn. Van dergelijke oude onderdelen worden er door designers de meest maffe (nep) dingen van gemaakt en voor veel geld verkocht.

De kolengestookte CV's (mijn tante had er zo eentje) hadden gewoon geen waterpomp.. water ging rond door natuurlijke convectie. Daarom waren de buizen ook zo groot in diameter. geen pomp.. geen thermostaat :-). Idd met regelklep op de ketel om luchttoevoer af te sluiten. Ketel moest maar één keer om de 24 uur bijgevuld worden. Kolen zaten in een korf en gleden naar behoefte langzaam de brandhaard in. (net zoals bij de "zelfrijzende" kolenkachels)

Arco

Special Member

De ronde Honeywell was een geliefd model. Bestaat nog steeds, zelfs in moderne wireless versie... ;)

https://dirkpraat.nl/wp-content/uploads/2018/03/696417.png

Arco - "Simplicity is a prerequisite for reliability" - hard-, firm-, en software ontwikkeling: www.arcovox.com
mvdk

Golden Member

Op 2 oktober 2020 10:30:50 schreef Ex-fietser:
[...]
Is nu nog iets van dat systeem terug te vinden? Kan zelfs geld waard zijn. Van dergelijke oude onderdelen worden er door designers de meest maffe (nep) dingen van gemaakt en voor veel geld verkocht.

Ga een rondreisje maken door voormalig Oost Duitsland en probeer contact te maken met gebouweigenaren. Bijna alles zit nu aangesloten op aardgas, maar er zijn nog dorpjes te vinden die nooit op Fernheizung zijn aangesloten geweest. Met een beetje mazzel valt er nog wel wat te vinden.
Het makkelijkste vind je de eigenaren van die dingen als je in de maanden oktober - november rondrijd. Dan zie je vanzelf de zwarte plekken of misschien de net afgeleverde hoop kolen op het trottoir liggen.
Zo'n ketel zat best wel technisch in mekaar, met die thermostatisch geregelde luchttoevoer.

Op 2 oktober 2020 07:01:17 schreef New Beetle:
[...]

Interessant zo'n link tussen een bepaalde grondstof en financiële status.

Maar dat was gewoon zo. Je zag alleen cv installaties bij mensen die het wat breder hadden. En dan ging je niet knoeien met een kolengestookte cv ketel, meestal hadden mensen die het wat breder hadden ook een tuintje bij hun huis waar de voorraadtank in kon worden ingegraven.
Toen jaren later die mensen aan het gas gingen, werden veel van die olietanks vergeten, of gedeeltelijk met zand gevuld. Weer jaren later is er een actie geweest, operatie tankslag (echt waar) om al die tanks op te graven en af te voeren.

Op 2 oktober 2020 08:09:55 schreef Ex-fietser:
Dit is bepaald niet waar. Energie was in vroeger dagen juist erg duur.

Mijn overgrootvader was volgens de overlevering kolenboer en later olieboer. Met zijn bedrijf verdiende hij behoorlijk en was in het dorp een van de beter gesitueerde mensen. Elke maand (of week, zo precies weet ik het niet.) moest er door de mensen een mudje kolen gekocht worden om het potkacheltje te stoken.

Heb dat even gecheckt.
Prijs stookolie 1975: 0,12€/l, 2018: 0,8€/l
Gemiddeld maandsalaris in BE 1975: 950€ 2018 3500€

Dat is een factor 2. Prijs stookolie van 1960 kan ik niet vinden, echter zeker niet onrealistisch om aan te nemen dat dit verschil nog hoger is. Nu is wel zo dat de olieprijs gekelderd is sinds een paar jaar wat verwarmen met stookolie weer gunstig maakt. Alleen is dit vanwege milieueisen geen optie meer.
Vergelijking is mi ook zinloos, wij leven in tijden van warmtempen en PV panelen.

@mvdk Ik bedoelde eigenlijk specifiek stookolie. In BE bestond dat verschil niet, wij hebben immers nooit gas van eigen bodem gehad. Bij ons ging het over van kolen naar stookolie of elektriciteit.

Op 2 oktober 2020 10:20:06 schreef eross: De ketel was er een mechanische regeling met een stang en een ketting die de aanzuigklep van lucht bediende.Naargelang de watertemperatuur werd deze meer of minder geopend of gesloten.Op de zware gietijzeren radiatoren was alleen op de toevoer een radiatorkraan.

Heb ik ook nog gekend, niet te geloven dat dit ooit bestaan heeft. Die dingen werden zelfs retrofit geïnstalleerd op stookolieketels in de jaren 70 toen mensen hun stookoliefactuur door het dak zagen gaan vanwege de oliecrisis. Dat waren economisch echt rampzalige tijden.

Op 2 oktober 2020 12:48:49 schreef New Beetle:
[...]
Heb dat even gecheckt.
Prijs stookolie 1975: 0,12€/l, 2018: 0,8€/l
Gemiddeld maandsalaris in BE 1975: 950€ 2018 3500€

Dat is een factor 2.

wacht eens even.. da zijn prijzen van tijdens de Oliecrisis. Kijk een voor 1973.(vanaf de oorlog in 73 sprongen de prijzen iedere week omhoog en wel zo erg dat alle benzinepompen telwerken snel vervangen moesten worden, ze konden niet meer mee) Dan was benzine en mazout wel goedkoop. Eén van de redenen voor de golden 60's..

Overigens, TS, even in het archief gedoken en hierbij een foto van thermostaat van voor de tijd dat er een waterpomp in het circuit zat.
(uit het boek chauffage et climatisation, derde druk, 1966)

[Bericht gewijzigd door kris van damme op vrijdag 2 oktober 2020 13:18:10 (11%)

Lambiek

Special Member

Op 2 oktober 2020 10:17:46 schreef Ex-fietser:
Ik denk dat die Honnywell een van de meest betrouwbare en geniale apparaten in huis was. Gewoon door zijn eenvoud in de bediening en de toch zeer complexe regelkarakteristiek van het apparaat.

Inderdaad, simpel maar effectief. :)

Als je haar maar goed zit, GROETEN LAMBIEK.

Honywell was niet de eerste. Eerste schakelthermostaat werd gebouwd door Satchwell. eerst als aan/uit voor electrische verwarming (jaren 20) en daarna als kamerthermostaat. even een foto gemaakt van een klassieker onder de kamerthermostaten.(jaren 60, denk ik)

Leuk is dat je minimum/maximum kan instellen met schroefklemmetjes. Het contact kan 10A aan (dus nog stees te gebruiken voor electrische kachel, en er is een antihysteresisweerstand aanwezig.