Een nieuwe episode in de Denonreeks: de transformator! Ik heb vandaag de transformator gedemonteerd, en dat was een werkje op zich. Zoals jullie in de openingspost al hadden gezien was de transformator een soort buitenbeentje. Een cilindrische en hermetisch gesloten metalen doos die hoger was dan zijn doorsnede. Iets dat je niet makkelijk gaat vervangen met een gelijkend exemplaar dus. Dat maakte het des te jammer dat juist dit het defecte onderdeel was. Toch was ik een beetje nieuwsgierig wat er nu in die magische zwarte doos zou zitten...
De onderkant gaf weinig informatie. Alles was ingegegoten in wat leek op epoxy. Het was geel en hard en had (voor deze foto genomen werd) een plastic kapje en een metalen plaat aan de onderkant. Die kwamen er makkelijk af en ik hoopte met wat slagen op een betonnen ondergrond de binnenkant er uit te kunnen kloppen. Dat bleek niet het geval, maar verklaart de beschadigingen:
Het materiaal bleek geen epoxy, want toen ik het met een schroevendraaier bewerkte leek er een hard, wit en kristallijn materiaal onder te zitten wat veel weg had van beton waar overheen een laagje epoxy was gegoten. Interessante constructie dus, maar vrijwel hermetisch afgesloten. Hier is te zien wat er gebeurt als je het bewerkt met een schroevendraaier (die ik overigens daarna heb weggelegd om ruimte te maken voor grover geweld):
Hier moest dus iets aan te pas komen wat meer geschikt was voor de taak: de slijptol. Die maakte korte metten met de blikken behuizing, die door een soort lijmstof nog steeds vrij stevig aan het binnenwerk bleef plakken. Men had in het Japan van de jaren '80 dus een hoge pet op van het hermetisch verpakken van audiotransformatoren:
Misschien wilde men de zwakte voor gewicht van de Europese audiofiel exploiteren door er een laagje beton in te gieten... In elk geval waren het waarschijnlijk niet de aansluitingen die de transformator fataal zijn geworden. Die waren nog in goede staat:
Wat wel opviel was dat er meer soldeerverbindingen waren dan er aansluitingen waren naar buiten, maar op dat moment heb ik me daar niet zo over verbaasd, want ik was op zoek naar de manier waarop de transformator is gefaald, en die vond ik kort daarna:
Hier was duidelijk wat mis gegaan, dus daar wilde ik wel wat verder kijken. Helaas verminderde een laag ingietsel het zicht op de plek, dus hier moest de transformator weer een laagje uitgekleed worden:
Overduidelijk was hier de ondergang van de transformator ingezet. Vraag is nog steeds of dit het gevolg was van onzorgvuldig wikkelen (dat er teveel spanning tussen naast elkaar gelegen wikkelingen ontstaat) of een externe stimulus. Het geeltje op de achterkant sprak van een kortsluiting in de voeding, dus misschien was dit een indirect aanleiding tot het defect raken van de voeding. In elk geval was er niets gesmolten (als het koperdraad zou zijn gesmolten was het plastic wel verder beschadigd), dus het lijkt aannemelijk dat er nog ergens een temperatuursbeveiliging aanwezig was in de transformator. Het wordt dus tijd daar naar te gaan zoeken. Om deze reden heb ik de transformator even naar de kapper gestuurd:
Dit kale hoofd leverde geen extra informatie op, maar wel een goede oefening voor de volgende stap in de ontmanteling. Ook de secundaire wikkeling zou het veld moeten ruimen voor mijn nieuwsgierigheid. Verder was ik ook wel benieuwd naar of er nog een laag primaire wikkeling aan de binnenkant zou zitten. Dat doet men soms in SMPS transformatoren om de lekinductie (en daarmee -impliciet- het externe magnetische veld) te verminderen. Je weet maar nooit natuurlijk. Dit bleek niet het geval:
Men moet wel respect hebben voor de mensen die de transformator gewikkeld hebben dat ze zo een ontzettend klein gat in het midden hebben gelaten. Al het draad waarmee de transformator gewonden wordt moet er immers telkens doorheen worden geleid om de transformator te maken. Zeker omdat de toepassing een versterker was waar op zich best een hoop ruimte in was is dat een aparte keuze. Ik kan me ook geen andere eigenschap bedenken die gebaat zou zijn bij een heel kleine opening behalve compactheid. Met het "afscheren" van de wikkelingen werd het opeens mogelijk het wikkelpakket uit de magnetische kern te tikken:
Door de grote hoeveelheid plakband/lijm/cement bleef (het restant van) de secundaire wikkeling redelijk intact:
Dat gold zeker voor de primaire wikkeling, die immers ook nog met een stuk beton aan elkaar geplakt zat:
Dat was weer een hele oefening, maar ik had nog nergens een temperatuursensor gevonden. De restanten van de primaire wikkeling moesten er dus uiteindelijk ook nog aan geloven en gaf uiteindelijk zijn geheim prijs:
Dan denk je er te zijn, maar dat was nog niet het geval. De sensor zat immers nog steeds in beton ingegoten, en pas na wat verbazingwekkend agressief gebruik van een hamer zag de sensor na ongeveer 30 jaar gevangenschap voor het eerst weer daglicht temidden van de fragmenten van zijn voormalige gevangenis:
Helaas had hij zijn jas nog wel aan, en daar zat ook beton en epoxy in. *Zucht* Ik vond het nu gek om te stoppen, dus ik heb hem voor de vorm ook nog even uit zijn jasje gesneden:
Naderhand heb ik het restant aan lijm/epoxy nog proberen te verwijderen om het typenummer te lezen, maar daarbij heb ik de behuizing zo beschadigd dat het nummer niet meer te lezen was. Dat was jammer, maar ja, vervanging was toch geen optie in dit geval.
Na al het slachtwerk van de transformator was het wel tijd voor een momentje rust, want het was stiekem best een hoop werk. Achteraf heb ik me wel verbaasd over de constructie, met name over een paar dingen:
- De grootte van het centrale gat. Je zou verwachten dat dat wat groter zou zijn om het wikkelen makkelijker te maken. Op een of andere manier lijkt het me gek dat men er een praktisch nut voor deze specifieke vorm had. De grotere -contemporaine, en op het vermogen na vergelijkbare- PMA-500V heeft een normale (EI) transformator.
- Het feit dat ze beton hebben gebruikt om de behuizing mee te vullen. Misschien was dit gewoon het goedkoopst, het is wel degelijk in elk geval. Het maakt het wel onmogelijk om enige vorm van reparatie te doen aan de transformator (hoewel ik dat sowieso niet heel snel zou doen en transformatoren door de bank genomen best betrouwbaar zijn).
In ieder geval heb ik mijn middag weer iets gedaan dat ik nog nooit verwacht zou hebben te doen. Nu weet ik ook waar men beton zou kunnen vinden in een versterker. Een defecte transformator van dit type is wellicht te repareren dus! Dat is wellicht interessante informatie voor andere Denonbezitters. De draden naar de sensor zijn namelijk vanaf de onderkant toegankelijk (in mijn geval in elk geval), dus mocht je transformator niet anderszins defect zijn is het dus mogelijk de temperatuursbeveiliging te overbruggen door deze draden bloot te leggen en te verbinden. Zorg wel dat je weet wat je doet als je dat van plan bent, want de draden in kwestie bevatten netspanning en de transformator kan dan alsnog oververhitten!
Groet,
Kruimel