Er was eens....lang geleden...
Zo zouden we een sprookje kunnen vertellen maar het gaat hier over een ontwerp van rond de jaren 1973 uit mijn jeugdjaren. Zoals beloofd enkele opnames van een zelfgemaakte ponsmachine. Na 35 jaar is ze nog steeds indienst tot volle tevredenheid. Ook voor het maken van flatkabel verbindingen op de connectoren is ze bijzonder goed geschikt.
Eerst een algemeen beeld van de posmachine:

Ik was toen heel actief als radioamateur (ex ON5DK) en maakte net zoals nu bijna alles zelf. Alle toestellen hadden normaal een alu frontplaat van 3mm dikte. Transceivers toen waren vooral buizen versie's, zo ook mijn alband SSB zenders voor 80-10m. De enige manier om een behoorlijk mooie afwerking te waarborgen was het ponsen van de gaten. Vandaar dat deze ponsmachine moest in staat zijn om gemakkelijk door 3mm alu plaat te ponsen en dit voor gaten tot 38mm. Deze 38mm gaten waren om de analoge meters in te brengen op het voorpaneel. Deze ponsmachine ponst die gaten via een flinke ruk aan de zware handel.
Krachtoverbrenging berust op het princiepe van scharnieren. Door de juiste vorm en vooral de perfecte hoogteregeling van de matrijzen kan je een enorme kracht uitoefenen.

Ik was toen beroepshalve aktief als technisch tekenaar voor allerlei matrijzen vandaar dat zoiets tekenen en ook zelf afwerken met behulp van de machines op het werk (s'avonds laat in overleg met mijn baas), een normale bezigheid was. Naast het mechanisch tekenen heb ik ook vele uren in de werkplaats gestaan om ervaring op te doen en te helpen bij de realisatie van de soms heel moeilijk matrijzen.
Maar de matrijzen voor dit type werk zijn heel eenvoudig. Ronde gaten ponsen vergen rond matrijzen en die kunnen gewoon gedraaid worden.

Hier zie je hoe de onderstempel via een ring vastgeklemd wordt op de basisplaat terwijl op de bovenste hefstang het ponsgedeelte vastgebout is. Het bovenste gedeelte past mooi in een gedraaide kamer zodat daar geen speling is, het onderste gedeelte kan lichtjes verschoven worden tot de stempel precies in de ondermatrijs past. Dit moet heel zorgvuldig gebeuren of je stempel is stuk. Na 36 jaar zijn al mijn stempels nog in zeer goede staat. Gewoon een kwestie van goede afstelling. Alle stempel (boven en onder) zijn uit speciaal hardbaar staal legering (RABW) en werden samen met onze wekelijkse onderdelen meegestuurt voor het harden.
Hier zie je hoe de bovenstempel op zijn laagste stand staat zodat een plaat uitgeponst wordt.

Merk teven op hoe een en ander gemaakt is. De scharnierdelen zijn via Staalpennen vergrendeld naast de bouten zodat ze niet kunnen verplaatsen of ontregelen. De bovenste scharnier is gemaakt uit een geharde stalen pen van 20mm diameter en moet de krachten kunnen weerstaan bij het ponsen. Dergelijke staalpennen worden normaal gebruikt om heel zware matrijzen te geleiden tijdens de op en neergaande bewegingen en zijn extreem bestand tegen slijtage.
Voor ieder afmeting van te ponsen gaatje moet je een andere stempel hebben. Zo heb ik er een hele reeks. Hierbij enkel voorbeelden:

Nog een zicht op de matrijs volleg open:

Maar de tijden veranderen. Vandaag worden de meeste gaten gefreesd via een freesmachine met X-Y tafel. Daarbij gebruik ik heel veel zelfgemaakte hulpstukken zoals op deze foto te zien:


Dit is soms nodig omdat een frontplaat tegenwoordig niet meer zo dik is als vroeger. Om voldoende stabiliteit te hebben tijdens het bewerken wordt de dunne plaat nu op een drager geplaatst en vastgeschroefd via dezelfde bevestigingsgaten als deze van de box. Zo kan je veilig de freesbewerkingen uitvoeren, alle gaten op juiste coordinaten boren, display opening frezen enzomeer. Dit alles vergt wel heel wat extra gereedschap, gereedschap die bijna duurder is dan de machines.

En zijn er dan nog stukken die moeten gedraaid worden zoals afstandsbussen op maat met inwendige schroefdraad dan doet deze draaibank daarvoor perfect dienst:

Zoals je ziet, met de jaren wordt heel veel geinvesteerd in goed materiaal en machines maar deze moeten voor de rest van mijn leven kunnen meegaan!
Mocht je zin hebben om de grotere foto's te zien dan kan dit vanaf deze link:
Alle foto's van deze tools
Door verder te klikken kun je de grote versie's zien.
Frans.