Etsduur met Natriumpersulfaat.

Ruim 30 jaar geleden was etsen een dagelijkse bezigheid. Ik heb honderden, zoniet duizend printen gemaakt anno 1978 ( vanaf het verschijnen van de "KIM" 6502). Zowel enkelzijdig als dubbelzijdig heb ik gemaakt.
Toen gebruikte ik IJzerchloride als etsmiddel en had gewoon een zak van 25kg korrels gekocht. Ik weet hoe die korrels zijn, rotte dingen, je moet eens een korrel verliezen op de grond (tegel) van een plaats waar je niet alledagen binnen gaat. Je vindt later die korrel terug maar is ondertussen letterlijk in de bovenlaag van je vloer gezonken.

Dus vandaag anno 2011 mag ik dit niet meer gebruiken ( protest van mijn vrouw die terecht is).

Omdat ik nu toch opnieuw meerdere printen wil maken, enkel eenzijdig, wens ik dit alles in eenmaal bestellen bij Conrad. Afmetingen enkel max euroformaat 100x160. Dus de Bungard printen met de overeenkomende ontwikkelaar (Bestnr.: 527882 - 89) en de Natriumpersulfaat 539913 - 89 (1kg).

Vroeger had ik een bain-marie waar mijn etsmiddel tot 60 graden werd opgewarmd en een printje etsen was ergens 2 tot 3 minuten. Kouder was langer, minder actief etsmiddel ook.

Nu is mijn vraag met die Natriumpersulfaat hoe lang is de te verwachten etsttijd en mag ik ook een warmwaterbadje eronder plaatsen van 60 graden om die tijd te optimaliseren.
Als je gewoon een printje zonder fotolaag erinplaatst weet je wel snel die tijd maar ik moet nog alles bestellen vandaar die vraag.

En oh ja, ik gebruikte altijd een glazen rechthoekig schoteltje (acropaal) om de etsvloeistof in te brengen. Die zijn veilig en kunnen tegen heel hoge temperaturen en zijn nog goedkoop toe. Ik gebruikte altijd een lichte beweging van de vloeistof tijdens het etsen want dit geeft een veel snellere en egale ontwikkeling (er stond toen een motortje op die het geheel zijdelinks op en neer liet gaan).

60' is te warm, ik zou 45 graden aanhouden, omdat anders de persulfaat ontleedt. Etsduur wisselt; met nieuw etsmiddel, 200gr/liter is 't typisch zo'n minuut of 7 voor een eurokaart-formaat printplaat, na meerdere keren gebruiken gaat dat richting een half uur.

Overigens heeft dickbest hetzelfde assortiment, iets goedkoper doordat ze scherper inkopen (bungard-printen).

Gebruik je lichte beweging bij die tijd want in het verleden was het verschil enorm. Die beweging moet niet hevig zijn, gewoon lichtjes activeren.

Voor de goederen heb ik nog heel wat andere zaken nodig. Op een paar euro komt het niet als het maar snel geleverd is. Bij Conrad is dit 2 dagen en ik kan beginnen. Ook 0.7 mm boortjes, printbare sheets voor inkject, flux SK10 enz heb ik nodig. Printplaten bestel ik per 10 stuks en is hierdoor ook iets lager waardoor weinig prijsverschil.

30 min ontwikkelen vind ik zeer lang, zeker als je dit wil lichtjes activeren via beweging (zonder motortje want die heb ik niet meer).
Die temperatuur kan ik gemakkelijk wat lager nemen.

Nu gebruikte ik uitsluitend draadjes printen maar ik moet van een type 8 stuks hebben (rolluiken sturing met RFM12B chip) en dit is net iets te veel voor draadjes printen. Ondertussen liggen nog verschillende andere ontwerpen klaar.

Wordt inderdaad wel een half uurtje als het etsmiddel ouder wordt.
Ik heb jaren au bain marie geetst met natriumpersulfaat.
60 graden is te warm, het mag maximaal iets van 40 graden zijn.

Nu heb ik een Velleman ET20 etsbakje, een aanrader.
Daarmee gaat het een stuk sneller. 5-15 minuten.
Komt waarschijnlijk door het pompje en verwarmingselement wat erbij zit.

ET20 is dan eigenlijk de vervanger van het manueel bewegen. Maar vind ik toch niet zo goedkoop tenzij je vrij regelmatig printjes ontwikkeld ( maar zal zeker confortabeler zijn). Ik ga starten met hand bediening als ik het zo zie. Die 40 graden lijken me oke, gewoon een bad eronder ( oude bestaande bak vanuit de analoge fotografie) met warm water van de badkamer.
Als het echt vervelend langer wordt, etsmiddel vervangen. Meestal is ontwikkelen een burst activiteit, na een paar burst keren mag het estmiddel gerust vervangen worden. Even rekenen, dit zou 2 euro per liter etsmiddel worden en met 1 liter heb ik zeker genoeg voor een europakaartje in een schoteltje ( ik moet meer betalen voor een goede pint bier en dat gaat minder lang mee).

Die ET20 gaat na een paar jaar (waarbij je om de paar maanden etst) kapot aan lekkages en barsten (plastic trekt de temperatuur van je verwarmingselement niet zo goed en gaat barsten). Ook heb je een 300W heater nodig (in mijn exemplaar zat 100W, da's net te te weinig).

Ik heb de plaatselijke glashandel wat glas laten snijden (5mm) en dat aanelkaargekit. Weekje laten drogen en je hebt een etsbak. Enige manco is dat ik bij mijn etsbak vergeten ben om ook meteen de beluchting in te kitten (pijpje met gaten, andere oplossingen werken niet omdat het een hoge, smalle etsbak is). Maar een afsluitbaar 'wobbelbakje' moet ook goed werken.

[Bericht gewijzigd door alex278 op zaterdag 18 juni 2011 19:34:39 (23%)

Een vertikale etsbak voor enkelzijdige printplaat lijkt mij niet nodig. Vandaar dat de print gewoon horizontaal in een glazen bakje kan liggen, layout naar boven. De hoeveelheid vloeistof is dan ook niet zo groot. Dan zie je meteen nog de vooruitgang tijdens het etsen. Maar dit impliceert een minimale handbeweging. Een glazen bakje vinden voor europa formaat 100x160 zal niet veel kosten.

Dubbelzijdig staat niet meer op de planning. In dat geval zal ik ze laten maken. Maar tot heden kunnen al mijn ontwerpen enkelzijdig. Je moet wel meer tijd steken in een optimale layout maar dan heb je ook een heel mooie print.
Zondag avond geef ik de bestelling door, woensdag hoop ik te kunnen etsen. Daarna in show projects de resultaten....

Op 18 juni 2011 18:56:53 schreef Zonnepaneeltje:
Wordt inderdaad wel een half uurtje als het etsmiddel ouder wordt.

Eik!!! Dit is ongepaste zuinigheid ten top! :-)

Etsen met vers Natriumpersulfaat, op 50°C, duurt hier een tweetal minuten. Na verloop van tijd gaat het langzamer, maar als het meer dan 10 minuten duurt is het etsmiddel al flink blauw gekleurd, en aan vervanging toe.
Tijd kost ook geld. Zeker als je op pensioen bent...

Prosper, yop la boum, c'est le roi du macadam (aldus Maurice Chevalier)

:)Ons bin zunig, wordt hier niet eerder vervangen dan dat het flink donkerblauw is.

Ha dat past beter in mijn verwachtingen. Tot zo een 5 minuten kan ik wel heen en weer bewegen, daarna wordt het hinderlijk. Maar heel lang een etsmiddel bewaren was ik niet van plan. Vroeger met mijn 25 kg korrels werd niets bewaard.

Als je natriumpersulfaat is uitgewerkt kun je erwat zoutzuur bijdoen dit zal het weer beter doen werken.
Je zegt dat je verschillende dezelfde printen nodig hebt (rolluik sturing), dat lijkt het mij voordelig deze te laten maken. Dit zal je waarschijnlijk niet veel meer kosten en het ziet er veel professioneler uit.

Tot zo een 5 minuten kan ik wel heen en weer bewegen

Ik voel me verplicht, er bij te voegen dat het etsmiddel hier danig in beweging wordt gebracht met behulp van een afgedankte koelkast-compressor:
http://prosje.be/CO/Fotos/Etsbak.jpg
Dat kan ook wat verschil maken, wat etstijd betreft...

Prosper, yop la boum, c'est le roi du macadam (aldus Maurice Chevalier)

Zoutzuur bijdoen heb ik idd al gelezen. Ik ga moeten ondervinden hoe snel het estmiddel achteruit gaat.
Printen laten maken is niet direct mijn voorkeur. De flexibiliteit om snel (nog dezelfde dag) een print klaar te hebben tov wachten tot die uiteindelijk geleverd wordt zit er niet in. Maar als enkelzijdig niet meer gaat dan moet het idd uitgegeven worden. Ik heb ook nog heel veel andere kleine projectjes en die wil je altijd snel hebben. Je ontwerpt ook veel vlotter als je alles in de hand hebt. En zoals "Pros" schrijft, iemand op pensioen heeft echt niet veel tijd om te wachten.

@Pros,
Ja die beweging had ik echt verwacht. Hoe je die uitvoerd is niet belangrijk, wel dat er beweging is. Maar op mijn ouderdom is "schudden" geen echt probleem, het gaat vanzelf.

@pros: wat gebruik je -buiten die compressor- voor beluchting? Een stuk pvc-pijp met kleine gaten erin?

@fotoopa: dubbelzijdig is ook nog wel zelf te doen, maar het wordt wel een stuk bewerkelijker.

Allereerst belicht je je print met een zijde. Fotoprint aan andere kant laten zitten. Vervolgens ontwikkel je de print. Daarna boor je aan de onder- en bovenkant (of linker en rechterzijde) een paar wat grotere gaten van je print uit (connectors zijn ideaal). Beschermfolie van andere kant verwijderen, boorgaten opkuisen met een scherp mesje zodat je print glad blijft, daarna zorgvuldig centreren op je afgedrukte sheet/folie/whatever en belichten. Ontwikkelen en etsen.

Daarna met nietjes van de conrad* (0.8mm werken het prettigste) je doormetaliseringen doen. Gaat het beste door ze met 0.8mm (1.0/1.2 mm etc) voor te boren, ze met een pincet te plaatsen en ze ietwat aan te drukken zodat ze er niet uitvallen, en ze daarna met een printboormachine door de print te duwen.

Het blijft bewerkelijk, en zeker bij kleine series of het wat fijnere printenwerk is 'laten maken' een betere optie, IMO.

* Nietjes 1,5 mm Bestnr.: 551716 - 8A
Nietjes 1,2 mm Bestnr.: 551708 - 8A
Nieten 1.0 MM Bestnr.: 551694 - 8A
Nieten 0.8 MM Bestnr.: 551686 - 8A
Nietjes 0,6 mm Bestnr.: 551678 - 8A

Vroeger waren bijna alle printen die ik maakte dubbelzijdig. Dus ja daar heb ik wel ervaring mee. Het belichten gebeurde wel in een maal met een dubbel belichtings tafel. 3 UVA TL lampen onderaan en 3 bovenaan. De beide eerst gemaakte films ( was toen negatief film van 3M ) werden via een kleine strook print juist gepositioneerd en vastgekleefd. Daarna moest je enkel je fotogevoelige dubbelzijdige printplaat er tussenschuiven. De belichting gebeurde dan gelijktijdig en was altijd juist. Omdat de films nooit meer van de houderstrook werden losgemaakt waren al je volgende printen even nauwkeurig. Dit waren gewoonlijk altijd 100x160 europa formaat kaarten want die kwamen in een standaard eurokaart rack als eigenbouw computer systeem. CPU was toen de MC6809 van Motorola met afzonderlijke ram, eprom en I/O kaarten. Ook een floppykaart werd toen gemaakt allemaal dubbelzijdig euro formaat.

Maar nietjes hebben we toen nooit gebruikt. De printen waren zo ontworpen dat we de meeste doorverbindingen konden maken via de eigen pootjes van de componenten. In uitzonderlijke gevallen waren nog enkel manueele verbindingen met korte draadjes nodig(uiteinde van een weerstandje werd veel gebruikt).

Boren werd gedaan met een gewone kolonboormachiene op 2500 tr/min en boortjes, meestal 0.9mm De eilandjes waren toen nog ruimer want zelden gingen we tussen de pootjes heen.
Heel lang hebben we gewerkt met photoresist vloeistof die we zelf op de print aanbrachten. Ik had toen een fles resist van 1 L en daar kon je heel lang mee weg. Later werden net zoals nu kant en klaar gemaakte lichtgevoelige epoxy printen aangekocht. Dat waren toen allemaal dubbelzijdig.

Dus ja, ik heb al wat van die dingen gemaakt. Nu zijn de zaken allemaal eenvoudiger geworden en als je wilt kan het idd veel mooier als je het uitgeeft. Maar zoals al aangegeven is een snelle aanmaak zoveel leuker. Produktie zoals vroeger heb ik nu niet meer nodig. We hadden toen een computer club en ik maakte alle printen voor de leden. Later werden die printen toen ook al als doorgemetaliseerde dubbelzijdige printen industrieel gemaakt.

Maar nu komt de oude drang weer naar boven om opnieuw wat printen te ontwikkelen. Door het Eagle layout programma kan je nu alles thuis ontwikkelen, heb je een mooie documentatie, kan je delen via forum en CO enz. De huidige micro controllers zijn zo goedkoop en krachtig dat je echt bijna alles kunt maken waarin je goesting hebt. Als je dit nog eens combineerd met de FPGA/CPLD modules dan heb je ook nog heel hoge snelheden erbij.

chuckie

Honourable Member

De Velleman bak kun je beter niet mee beginnen.
Ik ben nu sinds 3 maanden geleden met een nieuwe bezig daar de eerste aan de onderkant begon te lekken en nu begint de nieuwe bak ook al aande onderkant te lekken...
Daarbij is de aquarium verwarming die bijgeleverd wordt niet afdoende om de temperatuur hoog genoeg te krijgen om snel te kunnen etsen.
Je kunt dan wel de thermostaat saboteren om de temperatuur hoger te krijgen, maar dan gaat de bak helemaal snel lekken...

Ga dus ook maar met een eigengemaakte bak beginnen met goede luchtcirculatie en een temperatuurregeling aangestuurd met wat logica of gelijk maar een mini plc.
Dan kan ik tegelijkertijd ook de luchtflow regelen...

Ervaring is de naam voor de som der fouten die we gemaakt hebben--Oscar Wilde

Hoeveel etstijd heb je nodig in je velleman bakje?

Ondertussen is de bestelling doorgegeven, woensdag hoop ik de eerste layout op de foly te kunnen printen en dan donderdag (eerst goed drogen) de testen maken. Ik heb ook boortje voor het boren van epoxyprinten met verdikte schacht bijbesteld (0.6 en 0.7mm).

Morgen een paar glazen rechthoekige vormen halen, eentje voor de ontwikkelaar en eentje voor het etsen. Een aantal layouts zijn klaar. Ook de DCF77 module komt op een van de printjes, die software is reeds klaar. De tijd wordt naar een centrale bediening gestuurd, de DCF77 ontvanger staat in de garage waar weinig storingen te verwachten zijn. Doorsturen gebeurt met de RFM12B module. Er wordt ook een temperatuur chip aangesloten die meteen de buitentemperatuur doorgeeft. Als controller wordt altijd een ATmega168 of ATmega328 gebruikt. Software assembler.

Voor het meeste spul kom ik goed uit met 0.8mm. Met meerpotige IC's moet je iets grotere gaten boren voor je voetjes omdat je die gaatjes nooit allemaal precies op een rij krijgt, maar dat wist je ongetwijfeld al. Voor connectors heb je ook 1.0/1.2 en 1.5mm nodig.

Idd, alle andere maten heb ik in voorraad maar die 0.7 en 0.6 mm niet. Vanaf 1mm tot 6 mm heb ik per 0.1mm oplopend alle boortjes. Die worden in mijn freesmachine gebruikt. Ik ben wel een beetje ongerust voor die 0.6mm want dit is heel fijn en ik vermoed dat ze gemakkelijk afbreken en deze hardmetalen boortjes zijn wel heel duur!

Ik ben meestal toch een uur bezig in mijn Velleman tank.

Ben al een half uur aan het opwarmen denk ik. En het Etsen ook een kwartier, maar dat moet je niet zo exact nemen. Ik ben toch veel te nieuw in het etswereldje. Ontwikkeling gaat nog niet altijd goed.

Overigens gaat opwarmen van de etstank, ontwikkelaar en de belichting en het printen prima tegelijkertijd. Dus als ik het allemaal een beetje plan zou ik in 1 uur een printplaat kunnen hebben.

En met mijn zaagtafeltje zou ik ook nog eens de printplaat gezaagd kunnen hebben.

Dus eigenlijk moet het complete printje binnen een uur klaar kunnen zijn.

[Bericht gewijzigd door Joeri de Man op zondag 19 juni 2011 16:58:44 (41%)

LED there be light

Ja eigenlijk had ik die vraag ook meteen moeten stellen in de titel "hoe lang moet je ontwikkelen en welke temperatuur gebruik je hiervoor" Maar hiervoor maak ik toch zeker een teststrook met verschillende tijden.

Maar ontwikkeling is altijd kritisch, ttz hier zou ik liever op normale kamertemperatuur ontwikkelen omdat de ontwikkelingstijd dan waarschijndelijk konstanter is. Is je ontwikkeling niet optimaal dan heb je zeker problemen met het etsen. Dat weet ik van vroeger. Maar mijn ontwikkeling was vroeger heel konstant, die ontwikkelaar ging ook heel lang mee en kon vele malen herbruikt worden.

Ontwikkeling hoop ik op kamertemperatuur te kunnen doen binnen enkele minuten.
Etsen rond de 40-50 graden dat is minder kritsch omdat je het verloop gemakkelijk kunt volgens tijdens het etsen.

Vroeger had ik een verwarmingstafel gemaakt met 300W weerstanden op 220V maar een waterbad van 70 graden om te starten deed het ook perfect als je maar 1 print moest ontwikkelen.

update:
Printen op maat brengen doe ik met de metaal snijschaar. Snij recht en snel binnen enkele seconden. Je weet wel die handschaar om ijzerplaat tot 3mm dik te snijden. Epoxy printplaat snij er zonder veel kracht snel door.

[Bericht gewijzigd door fotoopa op zondag 19 juni 2011 18:20:27 (11%)

Ik gooi etsmiddel 5 minuten in de magnetron voor ik 't in m'n etsbak doe. Is dan mooi 'voorverwarmd'. Werkt prima.

In welke container?

Ik heb dit ook al een paar keer overwogen. Maar een kleine kans op een grote catastrofe maakt het al bijna uitgesloten om het met de keukenmagnetron te doen.

Misschien moet ik eens een tweedehandsje aanschaffen.

Suffering from wiseass oneliner blackout

1 liter plastic maatbeker met daarover wat versfolie om te voorkomen dat er al teveel water met etsmiddel verdampt (wat op de hele lange termijn niet zo gunstig zou kunnen zijn voor je magnetron). Gaat gewoon prima in de normale magnetron. Enige waar je op moet letten is dat je niet die maatbeker om laat vallen in je magnetron. Het is een liter vloeistof, en dat krijg je niet zomaar aan de kook.

Een tweede koelkastje voor opslag van etsmiddel (of ander 'moet koud blijven') spul lijkt me ook wel nuttig.